Schrijftips
Hoe schrijf je nu een goed gedicht? Ik hoop jullie een handje op weg te helpen met onderstaande tips!
Even op een rijtje:
1. Wees origineel
2. Gebruik beelden
3. Roep gevoelens op
4. Pas op met (vol)rijm!
5. Lees je gedicht hardop voor
6. Lees veel!
Even op een rijtje:
1. Wees origineel
2. Gebruik beelden
3. Roep gevoelens op
4. Pas op met (vol)rijm!
5. Lees je gedicht hardop voor
6. Lees veel!
1. Wees origineel
Stel je fietst elke dag dezelfde weg naar school. Let je dan nog erg goed op je omgeving? Of ben je met je gedachten ergens anders, alvast bij het weekend, of bij het proefwerk van die dag? Waarschijnlijk wel, want omdat je die weg al zo goed kent, let je niet meer echt op de dingen om je heen en merk je ze niet meer op.
Wat heeft dit nu met dichten te maken? Nou, dat is het volgende: je wilt natuurlijk niet dat mensen zo verveeld door je gedicht heen 'fietsen', zonder er echt aandacht aan te besteden. Je wilt dat ze goed om zich heen kijken en onthouden wat je hebt opgeschreven. Om dit te bereiken moet je zorgen dat de weg nieuw is, dat de lezer die nog niet kent. Oftewel: wees origineel! Door origineel te zijn, houd je de aandacht van de lezer erbij en zorg je dat je gedicht gelezen en onthouden wordt.
Valkuil: Er zijn bijvoorbeeld veel gedichten die schrijven over het ophebben van een masker, waarachter de ik-persoon heel verdrietig is, maar niemand in zijn of haar omgeving merkt dat op. Daardoor is het een cliché geworden en wordt zelfs het mooiste gedicht hierover een beetje saai en voorspelbaar.
Wat heeft dit nu met dichten te maken? Nou, dat is het volgende: je wilt natuurlijk niet dat mensen zo verveeld door je gedicht heen 'fietsen', zonder er echt aandacht aan te besteden. Je wilt dat ze goed om zich heen kijken en onthouden wat je hebt opgeschreven. Om dit te bereiken moet je zorgen dat de weg nieuw is, dat de lezer die nog niet kent. Oftewel: wees origineel! Door origineel te zijn, houd je de aandacht van de lezer erbij en zorg je dat je gedicht gelezen en onthouden wordt.
Valkuil: Er zijn bijvoorbeeld veel gedichten die schrijven over het ophebben van een masker, waarachter de ik-persoon heel verdrietig is, maar niemand in zijn of haar omgeving merkt dat op. Daardoor is het een cliché geworden en wordt zelfs het mooiste gedicht hierover een beetje saai en voorspelbaar.
2. Gebruik beelden
Eigenlijk klinkt het heel gek: maar in een gedicht kun je het beste niet teveel woorden gebruiken om te zeggen wat je wil zeggen. In een gedicht moet je eigenlijk zo min mogelijk woorden gebruiken om iets te zeggen en zovéél mogelijk in beelden uitleggen. Dit komt doordat de beste manier waarop je een gedicht 'over' laat komen bij degene die het leest, is door beelden te gebruiken. Dat betekent dat je niet zomaar opschrijft wat je bedoelt, maar dat je nadenkt hoe je de lezer kan laten zien wat er aan de hand is.
Voor die beelden heb je natuurlijk wel weer woorden nodig (om het beeld te beschrijven), maar pas erop dat je niet teveel uitlegt!
Wat je bijvoorbeeld beter niet kunt doen, is iets schrijven zoals dit:
"Ik heb een hele lieve vriend,
hij staat altijd voor me klaar,
ik zou nooit een andere vriend willen hebben,
want hij is de beste voor mij."
Dat is namelijk een beetje saai om te lezen. Zeker als je de vriend niet bent!
Als iemand zo'n gedicht leest, dan denkt diegene waarschijnlijk niet 'goh, wat een aardige vriend', want diegene weet helemaal niet hoe die vriend is! Die vriend 'staat wel altijd voor me klaar', maar dat zegt de lezer niet zoveel. Daarom is het belangrijk om de vriend te beschrijven, zodat de lezer jouw vriend (of welk ander onderwerp je ook kiest) echt leert kennen. Er een beeld bij kan vormen, in plaats van alleen maar denken 'nou, die vind haar vriend dus heel aardig'. Bijvoorbeeld door te laten zien wat voor aardigs jouw vriend eens gedaan heeft:
"Ik weet nog hoe we liepen: hij en ik,
en hij bij het paadje rond de beukenboom,
altijd even wachtte, opzij keek,
of ik nog wel met hem wandelde."
Voor die beelden heb je natuurlijk wel weer woorden nodig (om het beeld te beschrijven), maar pas erop dat je niet teveel uitlegt!
Wat je bijvoorbeeld beter niet kunt doen, is iets schrijven zoals dit:
"Ik heb een hele lieve vriend,
hij staat altijd voor me klaar,
ik zou nooit een andere vriend willen hebben,
want hij is de beste voor mij."
Dat is namelijk een beetje saai om te lezen. Zeker als je de vriend niet bent!
Als iemand zo'n gedicht leest, dan denkt diegene waarschijnlijk niet 'goh, wat een aardige vriend', want diegene weet helemaal niet hoe die vriend is! Die vriend 'staat wel altijd voor me klaar', maar dat zegt de lezer niet zoveel. Daarom is het belangrijk om de vriend te beschrijven, zodat de lezer jouw vriend (of welk ander onderwerp je ook kiest) echt leert kennen. Er een beeld bij kan vormen, in plaats van alleen maar denken 'nou, die vind haar vriend dus heel aardig'. Bijvoorbeeld door te laten zien wat voor aardigs jouw vriend eens gedaan heeft:
"Ik weet nog hoe we liepen: hij en ik,
en hij bij het paadje rond de beukenboom,
altijd even wachtte, opzij keek,
of ik nog wel met hem wandelde."
3. Roep gevoelens op
Deze tip lijkt eigenlijk heel erg op de tip hierboven: gebruik beelden. Voor gevoelens is het namelijk belangrijk dat je beschrijft welk gevoel er is, niet dat je het alleen maar zegt. Wat je dus beter niet op kunt schrijven is:
"Het meisje is verdrietig"
"Ik ben zo ongelofelijk boos op jou"
Op die manier weet de lezer wel dat er een gevoel is (verdriet of woede) maar de lezer voelt het nog niet zelf. Het zijn maar letters, dus de kans dat de lezer alleen maar even denkt 'o, oké' is dan vrij groot. Daarom moet je zorgen dat de lezer er bij betrokken raakt, dat het gevoel als het ware van het scherm afspat. Dat kun je bijvoorbeeld doen door je te herinneren hoe een bepaalde gevoel echt vóelt (brok in je keel, onbewust aanspannen van je armspieren) en misschien nog wel meer door dingen (of woorden) te noemen die zelf heel boos/verdrietig/liefdevol zijn. Bijvoorbeeld:
"De verstikkende woede
bedwelmde mijn keel
en sloop op kwade voeten
mijn hart in"
Dan beschrijf je hoe woede voelt, en gebruik je boze woorden als 'kwade' en 'verstikkend'. Dan wordt dus niet alleen gezegd dat het gevoel er is, maar kan de lezer ook daadwerkelijk met je meevoelen!
"Het meisje is verdrietig"
"Ik ben zo ongelofelijk boos op jou"
Op die manier weet de lezer wel dat er een gevoel is (verdriet of woede) maar de lezer voelt het nog niet zelf. Het zijn maar letters, dus de kans dat de lezer alleen maar even denkt 'o, oké' is dan vrij groot. Daarom moet je zorgen dat de lezer er bij betrokken raakt, dat het gevoel als het ware van het scherm afspat. Dat kun je bijvoorbeeld doen door je te herinneren hoe een bepaalde gevoel echt vóelt (brok in je keel, onbewust aanspannen van je armspieren) en misschien nog wel meer door dingen (of woorden) te noemen die zelf heel boos/verdrietig/liefdevol zijn. Bijvoorbeeld:
"De verstikkende woede
bedwelmde mijn keel
en sloop op kwade voeten
mijn hart in"
Dan beschrijf je hoe woede voelt, en gebruik je boze woorden als 'kwade' en 'verstikkend'. Dan wordt dus niet alleen gezegd dat het gevoel er is, maar kan de lezer ook daadwerkelijk met je meevoelen!
4. Pas op met gedwongen rijm!
Volrijm kan een gedicht sterker maken... maar het kan het ook veel zwakker maken. (Zie hier over wat volrijm is, en wat andere soorten rijm zijn, die minder opvallend zijn en dus ook minder snel storen.)
Bijvoorbeeld als de rijm voorspelbaar is (zoals 'lief' laten rijmen op 'hartendief') of als rijm de lijdraad van je gedicht gaat worden. Dan staan bepaalde woorden en wendingen in je gedicht er alleen nog maar vanwege de rijm, of lijkt het in ieder geval zo. Er is dan sprake van gedwongen rijm, waarbij woorden er alleen staan omdat ze rijmen. Voorbeeld:
"Ik heb een hond
mijn hond is heel erg gezond
daarom ben ik heel blij
en daarom gaan we wandelen in mei
en ook in maart en juni
samen vormen we een unie"
... dan maakt je rijm je gedicht misschien eerder slechter, dan beter. Want het is twijfelachtig of het gedicht moest overbrengen dat de hond ging wandelen in mei, en in maart en juni, en is uni eigenlijk wel een bestaand woord? Je rijm bepaalt nu waar je gedicht over gaat, en dat komt niet heel mooi over.
De makkelijkste oplossing is dan waarschijnlijk de beste: gebruik geen (vol)rijm! Een gedicht hoeft immers niet te rijmen. Je mag ook best een gedicht schrijven zonder eindrijm (tenzij het een sinterklaasgedicht is misschien).
Mocht je toch willen rijmen, is het helemaal niet erg om een rijmwoordenboek te gebruiken (zie bijvoorbeeld een online variant: www.rijmwoordenboek.nl) Heb je die niet bij de hand, dan kun je het alfabet opschrijven boven je blaadje, zodat je elke letter kunt afgaan om er een rijmwoord bij te zoeken, zodat je geen rijmwoord vergeet.
Om het minder geforceerd te maken kun je ook een ander rijmschema gebruiken, bijvoorbeeld niet elke regel laten rijmen, maar om en om een regel laten rijmen. Of niet de woorden aan het eind van de regel laten rijmen, maar middenin, of misschien wel vooraan. Zie daarvoor meer op de pagina over rijm.
Bijvoorbeeld als de rijm voorspelbaar is (zoals 'lief' laten rijmen op 'hartendief') of als rijm de lijdraad van je gedicht gaat worden. Dan staan bepaalde woorden en wendingen in je gedicht er alleen nog maar vanwege de rijm, of lijkt het in ieder geval zo. Er is dan sprake van gedwongen rijm, waarbij woorden er alleen staan omdat ze rijmen. Voorbeeld:
"Ik heb een hond
mijn hond is heel erg gezond
daarom ben ik heel blij
en daarom gaan we wandelen in mei
en ook in maart en juni
samen vormen we een unie"
... dan maakt je rijm je gedicht misschien eerder slechter, dan beter. Want het is twijfelachtig of het gedicht moest overbrengen dat de hond ging wandelen in mei, en in maart en juni, en is uni eigenlijk wel een bestaand woord? Je rijm bepaalt nu waar je gedicht over gaat, en dat komt niet heel mooi over.
De makkelijkste oplossing is dan waarschijnlijk de beste: gebruik geen (vol)rijm! Een gedicht hoeft immers niet te rijmen. Je mag ook best een gedicht schrijven zonder eindrijm (tenzij het een sinterklaasgedicht is misschien).
Mocht je toch willen rijmen, is het helemaal niet erg om een rijmwoordenboek te gebruiken (zie bijvoorbeeld een online variant: www.rijmwoordenboek.nl) Heb je die niet bij de hand, dan kun je het alfabet opschrijven boven je blaadje, zodat je elke letter kunt afgaan om er een rijmwoord bij te zoeken, zodat je geen rijmwoord vergeet.
Om het minder geforceerd te maken kun je ook een ander rijmschema gebruiken, bijvoorbeeld niet elke regel laten rijmen, maar om en om een regel laten rijmen. Of niet de woorden aan het eind van de regel laten rijmen, maar middenin, of misschien wel vooraan. Zie daarvoor meer op de pagina over rijm.
5. Lees je gedicht hardop voor
Door je gedicht hardop voor te lezen ontdek je welke zinnen misschien niet zo lekker klinken. Bijvoorbeeld doordat ze te lang zijn, doordat je over de woorden struikelt of doordat je iets op een rare manier hebt opgeschreven.
6. Lees veel!
Door veel te lezen, maak je kennis met andere manieren van schrijven. En door vaak in aanraking te komen met poëzie, leer je zelf ook beter te schrijven én je leert wat er allemaal mogelijk is op dicht-gebied!
